Οι ζωγραφιές των παιδιών με ΔΕΠΥ

γράφει η Αγγέλα Μυλωνάκου,

κοινωνική λειτουργός, εικαστική ψυχοθεραπεύτρια 

Η μελέτη της Maripat Munley, εικαστικής θεραπεύτριας και ερευνήτριας, επιχειρεί να διερευνήσει το κατά πόσο τα παιδιά με ΔΕΠΥ ανταποκρίνονται με διαφορετικό τρόπο σε μία καλλιτεχνική εικαστική δραστηριότητα, σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες ή διαταραχές της συμπεριφοράς.

Στο παρελθόν, αρκετές έρευνες είχαν ασχοληθεί με τη συμβολή της εικαστικής θεραπείας στην αντιμετώπιση και τη διάγνωση της ΔΕΠΥ:

• H Pfeiffer (1994) παρατήρησε βελτίωση στις κοινωνικές δεξιότητες μαθητών δημοτικού με ΔΕΠΥ, ως αποτέλεσμα δομημένων και μη δραστηριοτήτων που περιελάμβαναν την εικαστική θεραπεία.
• Η Rosal (1993) ανακάλυψε ότι τόσο η γνωσιακή-συμπεριφοριστική εικαστική θεραπεία όσο και η τέχνη ως θεραπεία μπορούν να αποτελέσουν το όχημα προς την αλλαγή της αντίληψης του ελέγχου και της ισχύος που έχουν αυτά τα παιδιά και κατά συνέπεια προς τη ρύθμιση της συμπεριφοράς τους.
• Η De Chiara (1990) παρουσίασε ένα πρόγραμμα τριών φάσεων (σχήμα σώματος, εικόνα σώματος και επίγνωση χώρου) το οποίο βοήθησε ένα παιδί με ΔΕΠΥ να τροποποιήσει τη συμπεριφορά του και να βελτιώσει την αντίληψη για την εικόνα σώματός του.
• Οι Wadeson & Epstein (1976) μελέτησαν την επίδραση της φαρμακευτικής αγωγής με Dexedrine στη συμπεριφορά και την παραγωγή τέχνης ενός παιδιού.
• Οι Epperson & Valum (1992) μελέτησαν την επίδραση της ψυχοδιεγερτικής φαρμακευτικής αγωγής στην εκφραστική ποιότητα των έργων τέχνης παιδιών 6-12 ετών με ΔΕΠΥ, σε ομαδικές συνεδρίες.
• Οι Smitheman-Brown & Church (1996) διερεύνησαν τις αλλαγές στη συμπεριφορά και την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, με τη χρήση mandala.

Η μελέτη της υπάρχουσας βιβλιογραφίας πρότεινε δύο εργαλεία ως ενδεχομένως κατάλληλα για την έρευνα της Maripat Munley σε παιδιά με ΔΕΠΥ, που τυπικά παρουσιάζουν έλλειψη συγκέντρωσης, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα: το τεστ Draw a Picture of a Person Picking an Apple from a Tree (PPAT) σε συνδυασμό με την κλίμακα αξιολόγησής Formal Elements Art Therapy Scale (FEATS).

Στην έρευνα πήραν μέρος δύο ομάδες αγοριών ηλικίας 6-11 ετών. Η μία ομάδα αποτελούνταν από παιδιά με τη διάγνωση της ΔΕΠΥ, ενώ η άλλη από παιδιά χωρίς κάποια διάγνωση μαθησιακής ή άλλης δυσκολίας ή διαταραχής.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά με τη διάγνωση της ΔΕΠΥ (τα οποία δεν λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή) ανταποκρίνονται με διαφορετικό τρόπο στο PPAT σε σχέση με τα παιδιά που δεν έχουν τη διάγνωση αυτή, αλλά και ότι υπάρχουν ομοιότητες σε αυτόν τον τρόπο ανταπόκρισης στην εικαστική δραστηριότητα μεταξύ των παιδιών της ίδιας ομάδας (παιδιά με ΔΕΠΥ, παιδιά χωρίς μαθησιακές δυσκολίες-διαταραχές). Επιπλέον, φάνηκε ότι τρία από τα στοιχεία της κλίμακας FEATS (ανάδειξη του χρώματος, λεπτομέρειες των αντικειμένων και του περιβάλλοντος, ποιότητα γραμμής), μπορούσαν να προβλέψουν με μεγάλη ακρίβεια τους μικρούς καλλιτέχνες που ανήκαν στην ομάδα της ΔΕΠΥ.

Ένα στοιχείο που προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της υπερκινητικότητας που χαρακτηρίζει τα παιδιά με ΔΕΠΥ, είναι το γεγονός ότι δεν βρέθηκε κάποια διαφορά στην επένδυση ενέργειας στο έργο, ανάμεσα στις δύο ομάδες.

Ωστόσο, κινήσεις και ήχοι εκτός δωματίου αποσπούσαν εύκολα την προσοχή των αγοριών με ΔΕΠΥ τα οποία ανταποκρίνονταν με σωματική κίνηση που χαρακτηριζόταν από παρορμητικότητα. Συχνά μιλούσαν κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας, χρειάζονταν επανάληψη της οδηγίας και τελείωναν το έργο τους σε λιγότερο από 10 λεπτά. Αντίθετα, τα αγόρια που δεν είχαν τη διάγνωση, ήταν πιο συγκεντρωμένα, μιλούσαν λιγότερο, δεν χρειάζονταν επανάληψη της οδηγίας και χρειάζονταν περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουν το έργο τους (κάποιες φορές 25 λεπτά).

Η συμπεριφορά των αγοριών με ΔΕΠΥ κατά την εικαστική δραστηριότητα καθρέφτισε την υπερκινητικότητα, την έλλειψη συγκέντρωσης και την παρορμητικότητα της ΔΕΠΥ: Οι ζωγραφιές τους αναδείκνυαν το χρώμα σε μικρότερο βαθμό και παρουσίαζαν λιγότερες λεπτομέρειες σε αντικείμενα και περιβάλλον, καθώς γι' αυτά θα χρειάζονταν περισσότερο χρόνο και συγκέντρωση ώστε να τα συμπεριλάβουν. Η μειωμένη διάρκεια της δραστηριότητας περιόρισε την επιλογή νέων χρωμάτων και τη συμπλήρωση των αντικειμένων με χρώμα. Επίσης, οι παρορμητικές κινήσεις είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ποιότητας της γραμμής.

Έτσι, οι παραπάνω παρατηρήσεις σε συνδυασμό με τη στατιστική ανάλυση φαίνεται να επιβεβαιώνουν τη σύνδεση ανάμεσα στα στοιχεία-κλειδιά της ΔΕΠΥ και των παραμέτρων της FEATS στις εικόνες του PPAT.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Munley M., (2002), Comparing the PPAT Drawings of Boys with AD/HD and Age-matched Controls Using the Formal Elements Art Therapy Scale, Art Therapy:Journal of the American Art Therapy Association, vol. 19(2), pp 69-76

Εικόνα από:

Tara Winstead στο pexels.com